نقد فیلم « رحمان 1400 » :

سینمای ایران در چند سال اخیر میزبان جنسی از کمدی بوده که تا پیش از این معمولاً در کلیپ های اینترنتی رویت می شد و البته از میزان بسیار بالای بازدید برخوردار بود. محبوبیت این دسته از کلیپ ها سبب شد تا سینمای ایران نیز روی خوشی به این نوع محتوا نشان دهد و آثاری با رویکرد مشابه را روانه سینما نماید که با استقبال بی نظیری از جانب مخاطبین ایرانی مواجه شد. فروش بی سابقه آثاری نظیر « هزارپا » می تواند دلیل محکمی باشد برای آنکه ثابت کند، مخاطب ایرانی تمایل زیادی به تماشای این جنس کمدی در سینما دارد و رویه ساخت این آثار نیز با شیب تندی در حال افزایش است.

پس از به اکران درآمدن آثاری نظیر « مارموز » در ماه های اخیر، حالا « رحمان 1400 » روانه سینما شده که ملغمه ای بی سر و ته و سرشار از ابتذال است. اثری که تا چند سال پیش هر فیلمسازی به سختی می پذیرفت تا آن را روانه سینما نماید و به عنوان یک تجربه سینمایی از آن یاد نماید اما ظاهراً این موارد چندان برای منوچهر هادی، کارگردان این اثر اهمیت ندارد و ساخته های پیش او یعنی « من سالودار نیستم » و « آینه بغل » نیز به خوبی این وضعیت را تایید می کنند.

به نظر نمی رسد که ساخته شدن اثری همانند « رحمان 1400 » از دغدغه ای ذهنی برآید. به احتمال زیاد نه فیلمساز و نه نویسنده ، هیچکدام ایده و دغدغه ای برای ارائه محتوایی که بتواند ذهن مخاطب را حتی در حد چند دقیقه به چالش بکشد نداشته اند و صرفاً به جهت پول ساختن بوسیله ساخت مجموعه موقعیت های عجیب و غریب و تدوین آن و سپس ارسال به پرده های سینما، تصمیم به انجام کار خود گرفته اند. در « رحمان 1400 » نشانی از متن و کارگردانی به چشم نمی خورد و هرآنچه که در تصویر نقش بسته گوشه ای از ابتذال است که در اشکال مختلف و با تنوع کامل ارائه شده است.

در « رحمان 1400 » هیچ شخصیتی ساخته نمی شود و هرآنچه که در فیلم قابل رویت است کاریکاتورهای متحرکی هستند که مطابق کلیشه های ترسیم شده در جامعه رفتار می کنند و هرگز توانایی خارج شدن از این وضعیت و تبدیل شدن به شخصیت را ندارند. در میان این افراد طیف های مختلفی از کارگر شریف گرفته تا متظاهر دین دار مشاهده می گردد اما نقطه اشتراک تمامی آنها شعور حداقلی شان است که تصویر بالغ بودن شان را خدشه دار می کند! موقعیت های کمیکی که در فیلم ساخته می شود به بدترین و بی مزه ترین و نازل ترین شکل ممکن به مخاطب ارائه شده است که عوامل بسیاری جز فیلمنامه و کارگردانی در شکل گیری آن دخیل بوده است.


در دو سه سال اخیر، تلویزیون با بکارگیری افراطی اسپانسرها و " ستاره مربع " های معروفی که باعث ایجاد فضای طنز در میان کاربران شده، بحث های فراوانی را رقم زده اند و حالا به نظر می رسد که این افراط در حال ورود به سینمای ایران نیز هست بطوریکه در میانه فیلم « رحمان 1400 » چندین دقیقه از داستان به تبلیغ مستقیم خدمات اسپانسر گذشته است! در واقع مخاطب در هنگام تماشای فیلم می بایست چندین موقعیت را به اجبار با حضور اسپانسر مشاهده نماید و مورد ویرانگر اینکه این موقعیت ها ابداً ارتباطی با فضای داستانی ندارند. در بخش های دیگری از فیلم نیز بی آنکه موقعیت ایجاب نماید، ماشین های مدل بالا با رنگ های مختلف به تصویر کشیده شده اند که آدمهای داستان حول محور آن دیالوگ برقرار می نمایند! تمام این موارد نشان می دهد که « رحمان 1400 » بیش از آنکه ایده و تلاش فیلمسازش برای ساخت فیلم باشد، اثری است که مدیون اسپانسرها بوده و بخش اعظمی از فیلم نیز به اجبار این سرمایه گذارها در موقعیت های بی ربط، با بدترین شکل ممکن ساخته شده است.

شوخی های جنسی فیلم نیز بی آنکه کارکرد صحیحی در فیلم داشته باشند، بصورت تکراری و رگباری در فیلم به مخاطب ارائه می شود و مخصوصاً شوخی مربوط به پائین تنه که تقریباً هر چند دقیقه یکبار توسط سعید آقایی و بهرام افشاری با اکت لازم (!) در حال بازخوانی و اجراست! ظاهراً سازندگان نمی دانستند که یک شوخی شاید تنها دوبار بتواند مخاطبی را به خنده بیندازد و تکرار چند ده باره آن کارکرد خود را از دست می دهد. در فیلم شوخی های مختلفی هم با اتفاقات سیاسی و اجتماعی روز ایران می شود. مانند تغییر نام موسسه کاسپین به " جاسپین " و اشاره به افرادی که به نام دین در حال فساد هستند. این اشارات در فیلم بی معنی به نظر می رسند چراکه فیلمساز از نزدیک شدن به سوژه هایی که قصد شوخی با آنها را دارد خودداری می کند و صرفاً به چند شوخی ریز بسنده کرده چراکه نمی خواسته کوچکترین خطری اثرش را تهدید و برای آن حاشیه بسازد! از این جهت « رحمان 1400 » علی رغم ژست منتقدانه ای که گرفته، اثری کاملاً بی خاصیت محسوب می شود.

در میان بازیگران فیلم تنها سعید آقاخانی است که با طنازی ذاتی اش موفق شده تا حدودی شخصیت رحمان را به دل تماشاگر بنشاند. آقاخانی که در سالهای گذشته بازی در نقش های جدی را در اولویت کاری اش قرار داده بود، در « رحمان 1400 » بار دیگر به آثار طنز بازگشته و نقش آفرینی نسبتاً مناسبی هم در نقش رحمان داشته است. اما برخلاف آقاخانی، دیگر بازیگران فیلم مجموعه ای از بازیهای بد را رقم زده اند که در این بین می توان به محمدرضا گلزار اشاره کرد یک بازی بد دیگر به کارنامه هنری اش اضافه شده است. نقش آفرینی عجیب و غریب یکتا ناصر که ایفاگر نقش زن کاملاً مشنگ و بی عقل رحمان بوده، یکی دیگر از بازیهای ضعیف فیلم است که البته بیشتر به دلیل شخصیت پردازی اینچنین ویران است تا توانایی های بازیگری یکتا ناصر.حضور کوتاه مدت مهران مدیری در فیلم هم توفیقی ایجاد نمی کند و نمی تواند فیلم را نجات دهد.

« رحمان 1400 » را می توان یک تصویر کامل از آنچه که در سینمای ایران می گذرد توصیف کرد. اثری ضعیف و بی سر و ته که جرئت نزدیک شدن به سوژه های اجتماعی و سیاسی خود را ندارد و تنها به ارائه شوخی های جنسی نازل مبادرت ورزیده. اثری که ایده های سازنده اش در شکل گیری آن چندان تاثیری نداشته و این اسپانسرها بوده اند که فیلمنامه را شکل داده اند. اوج ابتذال فیلم را می توان سکانس حضور همسر رحمان در وان حمام با لباس کامل و هدفون به گوش دانست. سکانسی که نه می خنداند و نه ساختار شکن است و نه قصد ارائه پیامی را دارد. سکانس های بی هدف کلیت « رحمان 1400 » را تشکیل می دهد؛ اثری که سخت ترین کار در مواجه با آن خندیدن است!